Jak często kupując świeże banany, arbuzy, sery, wędliny czy mięso, zastanawiamy się, jaką drogę przebyły te produkty? A co istotniejsze, w jakich warunkach były transportowane, przepakowywane i rozładowywane? W dobie globalizacji produkty muszą niejednokrotnie pokonać tysiące kilometrów od producenta do punktu przeznaczenia z zachowaniem świeżości, jakości i bezpieczeństwa. Po czyjej stronie leży odpowiedzialność za to, co dzieje się z produktem w transporcie i czy firmy spedycyjne są odpowiednio przygotowane do spełniania wymagań standardów branży spożywczej?

Warunki transportu mają kluczowe znaczenie dla zachowania parametrów i właściwości produktów, a także zapewnienia ich bezpieczeństwa podczas transportu do punktów dystrybucjii sprzedaży.

Wymagania zależne od asortymentu

Szeroki wachlarz produktów spożywczych, z uwzględnieniem grup asortymentowych, ich właściwości, metod pakowania, stanu skupienia i określonych warunków dystrybucji,niesie za sobą wymagania, którym należy sprostać podczas operacji logistycznych i transportu. Inne będą one dla produktów w opakowaniach jednostkowych, produktów pochodzenia zwierzęcego, produktów płynnych bądź sypkich luzem, mrożonych czy chłodzonych. Wymagania te zostały określone w licznych krajowych oraz unijnych regulacjach prawnych. Wśród podstawowych aktów prawnych należy wymienić m.in. Ustawę o bezpieczeństwie żywności i żywienia z dnia 25 sierpnia 2006 roku, Rozporządzenie (WE) 853/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 roku ustanawiające szczególne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego, czy Rozporządzenie (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 roku w sprawie higieny środków spożywczych.

Odpowiedzialność firm transportowych

W Polsce firmy transportowe mają obowiązek zatwierdzenia i rejestracji wszystkich pojazdów wykorzystywanych do transportu żywności przez państwowego powiatowego inspektora sanitarnego. W przypadku produktów pochodzenia zwierzęcego (zarówno przetworzonych, jak i nieprzetworzonych) wymagana jest rejestracja przez właściwego miejscowo powiatowego lekarza weterynarii, który wydaje decyzję o wpisie do rejestru zakładów i przydziela weterynaryjny numer identyfikacyjny.

Należy podkreślić, że, poza wartością przewożonego towaru, to firma transportowa odpowiada za jego bezpieczeństwo zdrowotne. Dlatego też niezwykle istotne z punktu widzenia producentów żywności jest, by w przypadku korzystania z usług transportowych, określić w umowie parametry, jakie muszą być zapewnione podczas przewozu produktów. Podczas transportu muszą być zapewnione warunki specyficzne dla danego typu produktu. Każdorazowo kluczowa jest jednak higiena środka transportu. Przed załadunkiem należy upewnić się, że jego stan jest odpowiedni, tj. komora ładunkowa jest czysta, wolna od obcych zapachów, szkodników i ich śladów, pleśni, kurzu itp.

Zapewnienie odpowiednich warunków

W przypadku produktów wymagających określonej temperatury podczas przewozu, środki transportu muszą być wyposażone w odpowiednie urządzenia rejestrujące bądź też system monitorujący i rejestrujący działanie urządzeń chłodniczych wraz z ich zapisem. W ich przypadku przed załadunkiem należy dodatkowo sprawdzić, czy wewnątrz komory ładunkowej zapewnione zostały odpowiednie warunki (temperatura), zgodne z wymaganymi dla produktu parametrami.

Nie bez znaczenia, z punktu widzenia bezpieczeństwa żywności, są czynności załadunku i rozładunku. Nie powinny mieć one negatywnego wpływu na produkty. Stosowanie zadaszonych ramp załadunkowych i zabezpieczenie towarów na paletach, świadomy personel, a także kontrola temperatury w obszarze operacyjnym to elementy decydujące o właściwym przebiegu tych czynności. Towary należy zabezpieczyć na paletach tak, aby nie zostały uszkodzone podczas przewozu, biorąc przy tym pod uwagę zasady oddzielnego transportu środków spożywczych i mogących mieć na nie negatywny wpływ artykułów przemysłowych. Dodatkowo, w celu zapewnienia jakości i bezpieczeństwa produktów, nie może zostać przekroczona maksymalna ładowność środka transportu.

Dobre praktyki wymagają, by pojemniki transportowe jak cysterny, czy cysterny kolejowe, które stosowane są do transportu płynów, produktów w formie proszków, granulatów lub nieopakowanych produktów luzem, były oznakowane i używane wyłącznie do transportu żywności.

Wymagania standardów

Jeżeli wymaga tego klient lub prawo, powinny być dostępne dowody świadczące o przeprowadzeniu skutecznych procesów mycia środków do transportu żywności każdorazowo przed kolejnym załadunkiem. Wewnętrzne standardy zakładu produkującego żywność, wdrożone systemy jakości i bezpieczeństwa żywności, narzucają na dostawców usług transportowych dodatkowe wymagania.

Zgodnie z wymaganiami standardu BRC Food w. 7 przedsiębiorstwa powinny także udokumentować procedury transportu obejmujące wymagania, dotyczące zabezpieczenia produktów w czasie transportu, szczególnie podczas postoju pojazdów, a także jasne instrukcje postępowania w przypadku awarii pojazdu, wypadku bądź awarii systemu chłodniczego.

W przypadku współpracy z podwykonawcami bądź też korzystania z usługodawców, wszystkie wymagania należy określić w umowie. W celu zapewnienia odpowiedniej jakości usług transportowych dobrze jest korzystać z podwykonawstwa podmiotów z certyfikowanymi systemami dotyczącymi procesów logistycznych, jak IFS logistics v. 2.1 (Standard do audytowania usług logistycznych w odniesieniu do jakości i bezpieczeństwa produktu) czy BRC storage and distribution.

Wdrożenie wyżej wymienionych standardów ma na celu poprawę zaufania do podwykonawców, skrócenie czasu poświęcanego na selekcję dostawców, bardziej efektywne wykorzystanie zasobów, a przede wszystkim gwarantować usługi o stałej jakości oraz zgodność z najwyższymi standardami. Certyfikacja firm świadczących usługi transportowe podnosi jej reputację jako dostawcy usług bezpiecznych i o wysokiej, stałej jakości. Wdrożenie wyżej wymienionych standardów stanowi niejako gwarancję ciągłości w zapewnieniu bezpieczeństwa zdrowotnego żywności pomiędzy jej producentem a końcowym konsumentem. Certyfikaty są rozpoznawalne na całym świecie, minimalizują ilość reklamacji, liczbę odrzuconych dostaw i zwrotów produktów.