Zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego Nr 305/2011 wyroby budowlane wprowadzane do obrotu po 1 lipca 2013 roku powinny posiadać deklarację właściwości użytkowych. Deklaracja ta, odnosząc się do zasadniczych charakterystyk wyrobu budowlanego zgodnie z odpowiednimi, zharmonizowanymi specyfikacjami technicznymi, pozwala zweryfikować parametry wyrobu i tym samym zagwarantować jego bezpieczeństwo.

Mając na uwadze zapewnienie dokładności i wiarygodności deklaracji właściwości użytkowych, należy ocenić właściwości użytkowe wyrobu budowlanego oraz skontrolować produkcję w zakładzie zgodnie z odpowiednim systemem oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych danego wyrobu budowlanego. Wśród ocenianych parametrów znajdują się: tolerancja wymiarów i kształtu, spawalność, odporność na kruche pęknięcie i uderzenia, nośność, wytrzymałość zmęczeniowa, odporność ogniowa, reakcja na ogień, wydzielanie kadmu, radioaktywność oraz trwałość.

Tolerancje wymiarów i kształtu

W rozdziale 11. normy EN 1090-2 oraz w załączniku D zdefiniowano różne typy odchyłek geometrycznych oraz określono wartości dopuszczalnych odchyłek:

• tolerancji podstawowych – istotnych ze względu na podstawowe kryteria oceny nośności i stateczności całej konstrukcji (przyjmowanych w procesie projektowania),
• tolerancji uzupełniających – istotnych ze względu na możliwość dopasowania lub wyglądu (przyjmowanych w procesie wykonania).

Specyfikacja zakłada również w ich miejsce określone kryteria alternatywne. Dla przykładu, dla konstrukcji spawanych mogą być podane klasy według EN ISO 13920. Klasa C – dla wymiarów długości i wymiarów kątowych i Klasa G – dla prostości, płaskości i równoległości.

Spawalność

Konstrukcje stalowe według EN 1090-2 mogą być wykonane z wyrobów konstrukcyjnych ze stali niestopowych i niskostopowych, według norm wieloczęściowych serii EN 10025, EN 10210, EN 10219, lub stali nierdzewnej chromowo-niklowej o strukturze austenitycznej, według normy wieloczęściowej serii EN 10088. Gatunki te zaliczane są do stali spawalnych, a przywołanie w deklaracji właściwości użytkowych rodzaju stali, z powołaniem się na normę oraz na dokument kontroli według EN 10204, potwierdza ich spawalność.

Odporność na kruche pękanie i uderzenia

Wraz ze spadkiem temperatury stale niestopowe i niskostopowe tracą swoją ciągliwość, czyli zdolność do przenoszenia energii. Zdolność tę określa się pracą łamania próbek udarnościowych Charpy z karbem V. Przyjęto, że stal przechodzi w stan kruchy (skłonny do pękania kruchego) w temperaturze, w której średnia praca łamania próbek udarnościowych wynosi 27 J. W deklaracji właściwości użytkowych wystarczy zatem podać, w jakiej temperaturze stal osiąga tę granicę. Na przykład, dla stali niestopowych (S235, S275, S355) oznakowanie JR świadczy o tym, że ta temperatura jest temperaturą pokojową, dla stali oznakowanych J0 – 0oC, dla stali oznakowanych J2 – -20oC. Właściwość ta nie dotyczy stali nierdzewnych chromo-niklowych.

Nośność

Ten parametr oblicza się według odpowiedniej części EN 1993 (Eurokod 3), EN 1994 (Eurokod 4), EN 1999 (Eurokod 9) lub badania konstrukcji według właściwej europejskiej specyfikacji technicznej.

Wytrzymałość zmęczeniowa

Deklaracja wytrzymałości zmęczeniowej elementu konstrukcyjnego powinna się odnosić do specyficznych oddziaływań zmęczeniowych, przy których wytrzymałość została ustalona. Oblicza się ją według odpowiedniej części EN 1993 (Eurokod 3), EN 1994 (Eurokod 4), EN 1999 (Eurokod 9) lub badania konstrukcji według właściwej europejskiej specyfikacji technicznej.

Odporność ogniowa

Określa się nią czas, przez jaki element budowlany zachowuje swoje właściwości podczas pożaru lub czas do osiągnięcia jednego z następujących stanów granicznych:

• R – nośności ogniowej, w minutach odziaływania na element, gdy element przestaje spełniać swoje funkcje nośne na skutek zniszczenia konstrukcji lub przekroczenia granicznych wartości odkształceń,
• E – szczelności ogniowej, gdy element przestaje spełniać swoje funkcje oddzielającą na skutek powstawania pęknięć lub szczelin, albo odpadnięcia od konstrukcji,
• I – izolacyjności ogniowej, gdy element przestaje spełniać swoje funkcje oddzielającą w wyniku przekroczenia granicznej wartości temperatury po nienagrzanej stronie elementu,
• M – odporności na oddziaływanie mechaniczne.

Po każdym oznaczeniu literowym podaje się czas w minutach: 15, 20, 30, 45, 60, 90, 120, 180, 240 lub 360.

Wpis do deklaracji na temat nośności, wytrzymałości zmęczeniowej oraz odporności ogniowej uzależniony jest od rodzaju dokumentacji konstrukcyjnej i możliwy tylko w przypadku projektu konstrukcji opracowanego zgodnie z Eurokodami.

Reakcja na ogień

Klasyfikacja reakcji na ogień wskazuje, czy i jak wyrób przyczynia się do rozprzestrzeniania się pożaru, tzn. jak szybko się pali i ile energii przy tym paleniu wytwarza. Badania reakcji na ogień prowadzone są według normy PN-EN 13501-1. I tak, konstrukcje stalowe zaliczane są do konstrukcji niepalnych. Dla wyrobów konstrukcyjnych ze stali i aluminium klasy A1, według klasyfikacji europejskiej dotyczącej reakcji na ogień, dodatkowa dokumentacja (dowód) nie jest wymagana.

Wydzielanie kadmu i radioaktywność

W konstrukcjach stalowych tego rodzaju zagrożenia nie występują i dlatego w deklaracji opisujemy je jako „NPD” (ang. „No Performance Determined”), czyli „właściwości nieokreślone”.

Trwałość

Na trwałość powłoki w danych warunkach korozyjnych wpływa przygotowanie powierzchni pod naniesienie powłoki, czyli jej czystość i chropowatość. Znaczenie mają zatem sposób przygotowania przedmiotu do nanoszenia powłok (stopnie przygotowania P1, P2 i P3), czyli zaokrąglenia krawędzi, usunięcia odprysków spawalniczych, usunięcia karbów itp. oraz, w przypadku stosowania powłok malarskich, systemy malarskie.

Obowiązki producenta

Poprzez umieszczenie oznakowania CE na wyrobie budowlanym i wystawienie deklaracji właściwości użytkowych, zgodnie z Rozporządzeniem 305/2011, producent wskazuje, że bierze na siebie odpowiedzialność za zgodność tego wyrobu z deklarowanymi właściwościami użytkowymi. Producent, który wprowadza do obrotu lub oddaje do użytku wyrób niezgodny z wymaganiami, podlega karze pieniężnej w wysokości do 100 000 zł.

Producenci mają też obowiązek sporządzenia, jako podstawy do deklaracji właściwości użytkowych, dokumentacji technicznej, która opisuje wszystkie istotne elementy związane z wymaganym systemem oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych. Dokumentacja ta powinna być przechowywana, wraz z deklaracją właściwości użytkowych, przez okres 10 lat od momentu wprowadzenia wyrobu budowlanego do obrotu. Producent, który nie dopełni tego obowiązku, musi liczyć się z grzywną w wysokości do 10 000 zł.

Źródła:

• Norma EN 1090-1: Wykonanie konstrukcji stalowych i aluminiowych. Część 1: Zasady oceny zgodności elementów konstrukcyjnych
• Norma EN 1090-2: Wykonanie konstrukcji stalowych i aluminiowych. Część 2: Wymagania techniczne dotyczące konstrukcji stalowych
• Norma EN 1090-3: Wykonanie konstrukcji stalowych i aluminiowych. Część 3: Wymagania techniczne dotyczące konstrukcji aluminiowych
• Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 kwietnia 2016 roku Poz. 542 USTAWA z dnia 13 kwietnia 2016 roku o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku