Powszechną praktyką stało się pozyskiwanie od producentów już nie tylko deklaracji zgodności CE, ale i elementów dokumentacji technicznej, w tym kart oceny ryzyka. To rzetelnie sporządzona analiza ryzyka jest elementem oceny bezpieczeństwa zabawek w procesie ich produkcji, wraz z CE świadczy o jakości użytych materiałów, solidności wykonania i zgodności z obowiązującymi przepisami.

DEFINICJA ZABAWKI

Zabawka jest pojęciem o bardzo szerokim zakresie. To wyrób zaprojektowany lub przeznaczony do zabawy oraz wyrób, który ze względu na swoje cechy charakterystyczne lub wygląd, może być użyty do zabawy przez dzieci w wieku poniżej 14 lat. Definicja ta obejmuje zarówno zabawki wytworzone maszynowo, w ilościach hurtowych, jak i te, które produkowane są ręcznie, na mniejszą skalę, tzw. handmade. Wszystkie one podlegają ocenie ryzyka w procesie produkcji, bo o kategorii wyrobu decyduje nie sposób wytwarzania, a jego przeznaczenie czyli intencja producenta, a bezpieczeństwo użytkownika, w tym przypadku dziecka, jest wartością nadrzędną.

DYREKTYWA ZABAWKOWA

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/48/WE z dnia 18 czerwca 2009 roku w sprawie bezpieczeństwa zabawek wprowadza obowiązek dokonania przez producenta, jeszcze przed wprowadzeniem zabawki do obrotu, analizy zagrożeń chemicznych, fizycznych, mechanicznych, elektrycznych, palności, higieny i radioaktywnych, które zabawka może stwarzać, oraz oceny ewentualnego narażenia na takie zagrożenia. Ocenę bezpieczeństwa sporządza się przed przeprowadzeniem procedury oceny zgodności lub na późniejszym etapie, ale nie później niż przed wprowadzeniem zabawki do obrotu. Celem takiego działania jest zaprojektowanie oraz wytworzenie zabawki, która w żadnej z możliwych do przewidzenia sytuacji nie będzie stwarzała ryzyka dla dziecka. Punktem wyjścia są normy zharmonizowane, w których zawarto podstawowe, szczegółowe wymagania bezpieczeństwa dla poszczególnych rodzajów zabawek oraz metody badawcze. Rolą producenta jest zapewnienie zgodności pomiędzy wytwarzanym wyrobem a określonymi dla niego wymaganiami na wielu płaszczyznach. Zabawka musi być bezpieczna zarówno z uwagi na sposób jej wykonania, jak i zastosowane materiały. Analizie poddaje się zatem jej właściwości mechaniczne, chemiczne, elektryczne itd. w kontekście zgromadzonej i opisanej w normach wiedzy specjalistycznej, opartej na wieloletnich badaniach. Najprostszym rozwiązaniem jest przekazanie zabawki do kompleksowych badań w wyspecjalizowanym do tego laboratorium, gdzie szczegółowej ocenie poddaje się jej parametry, na przykład ostrość krawędzi, dostępność małych elementów, palność, migrację pierwiastków itd. Po uzyskaniu pozytywnych wyników badań można dokonać pełnej oceny bezpieczeństwa zabawki, określić stopień narażenia na potencjalne ryzyka oraz podjąć działania niwelujące lub minimalizujące prawdopodobieństwo ich zaistnienia.

ANALIZA RYZYKA

To potocznie mówiąc prawdopodobieństwo wydarzenia się określonych sytuacji z udziałem konkretnej zabawki, które mogą prowadzić do uszkodzeń ciała dziecka, uszczerbku na zdrowiu lub innych wypadków. Dokonując takiej analizy, należy rozważyć wszystkie przewidywalne i nieprzewidywalne zastosowania danej zabawki. Stworzenia takiego zamkniętego katalogu sytuacji często domagają się sami przedsiębiorcy, co okazuje się być niewykonalne. Opisywanie potencjalnych sytuacji, w jakich może zostać użyta zabawka, nazywane tworzeniem scenariuszy, nie ma bowiem żadnych ograniczeń. Ile osób szacujących ryzyko, tyle scenariuszy i tyle potencjalnych ryzyk wynikających z użycia zabawki.

INTERAKTYWNY ARKUSZ OCENY

Ani dyrektywa, ani żadne inne akty wykonawcze nie precyzują, w jaki sposób ma być przeprowadzona ocena bezpieczeństwa. Przydatnym narzędziem może być jednak interaktywny arkusz https://ec.europa.eu/consumers/consumer-safety/rag/#/screen/home, stworzony i opracowany przez Komisję Europejską na potrzeby systemu RAPEX. Dzięki automatyzacji i narzucaniu pewnych gotowych rozwiązań stanowi punkt wyjścia zarówno dla początkujących, jak i bardziej zaawansowanych producentów.

CIĄGŁE DOSKONALENIE WYROBU

Ocena bezpieczeństwa powinna być przeprowadzana przez zespół osób posiadających odpowiednią wiedzę i doświadczenie w odniesieniu do produktów i zagrożeń, jakie mogą spowodować. Na podstawie zgromadzonych informacji opisywane są sytuacje, które mogą doprowadzić do powstania urazu z udziałem danej zabawki. Następnie arkusz automatycznie wylicza prawdopodobieństwo zaistnienia urazu oraz jego poziom.

Prawidłowo przeprowadzona analiza ryzyka prowadzi do wyeliminowania potencjalnie groźnych dla użytkownika elementów zabawki, wskazuje na istotne informacje, jakie powinny zostać zwarte, na przykład w instrukcjach użytkowania czy tez ostrzeżeniach. Daje też producentowi pewność, że jego wyrób nie stwarza ryzyka oraz stanowi podwalinę dla ciągłego rozwoju i doskonalenia. Chroni również producenta przed ewentualnymi roszczeniami odszkodowawczymi oraz reperkusjami prawnymi.