Znak UTZ Certified można znaleźć na opakowaniach produktów zawierających kawę, kakao, herbatę oraz orzechy laskowe. W ten sposób znakowane są surowce pochodzące ze zrównoważonych upraw. Wybór produktu opatrzonego znakiem UTZ daje realną szansę na zrównoważony rozwój rolnictwa i przetwórstwa, w którym interes ekonomiczny idzie w zgodzie z zachowaniem wysokich standardów etycznych i ekologicznych.

Standard UTZ powstał w latach 90-tych z inicjatywy belgijskogwatemalskiego plantatora kawy oraz holenderskiego właściciela palarni kawy w celu stworzenia nurtu zrównoważonej jakości na światowym rynku. Opracowano dwa schematy certyfikacji obejmujące standard dla producentów (rolników), tzw. Kodeks Postępowania, oraz standard dla przetwórców, tzw. Łańcuch Nadzoru.

Praca na plantacjach

Uprawa „wiecznie zielonych drzew” kawowca i kakaowca oraz krzewów herbaty jest znacznie bardziej pracochłonna w porównaniu z uprawą innych roślin, ponieważ wymaga stałego nadzoru i nie podlega automatyzacji. Praca na plantacjach oparta jest na intensywnym wysiłku fizycznym ludzi tam zatrudnionych, dla których często jest to jedyne źródło skromnych dochodów. Plantatorzy z Wybrzeża Kości Słoniowej, skąd pochodzi najwięcej kakao, rolnicy z Brazylii, gdzie uprawia się najwięcej kawy, jak również chińscy plantatorzy herbaty, w większości stosują tradycyjne metody uprawy. Na co dzień zmagają się ze skutkami klęsk nieurodzaju związanych z inwazją szkodników, grzybów, skutkami zmiany klimatu, co nie pozwala na zwiększenie produkcji w odpowiedzi na rosnący popyt na te surowce.

Program UTZ oferuje rolnikom wskazówki dotyczące technik poprawy gleby, zwiększenia zbiorów i dostosowywania się do zmieniających się warunków pogodowych. Ma to na celu pomoc w zapewnieniu lepszych upraw, a tym samym zwiększeniu dochodów. W ramach programu UTZ prowadzone są także szkolenia dla plantatorów, obejmujące zagadnienia zróżnicowania upraw oraz alternatywnych metod ochrony.

Certyfikacja upraw

Certyfikacja upraw i zbiorów obejmuje stosowanie tzw. Dobrych Praktyk Rolniczych oraz ochronę warunków pracy i dbałość o minimalizowanie negatywnych skutków produkcji rolnej wobec środowiska naturalnego. Warunkiem uzyskania i zachowania dla surowca znaku UTZ Certified jest wdrożenie przez producenta norm określonych kodeksem postępowania, przeprowadzenie przez zatwierdzoną jednostkę certyfikującą audytu zakończonego wydaniem certyfikatu oraz poddawanie się regularnym kontrolom przez inspektorów i audytorów programu UTZ. Sprzedaż przez wytwórcę certyfikowanych surowców podlega obowiązkowej rejestracji w elektronicznym systemie identyfikacji produktów UTZ (portal GIP). Podczas audytu plantacji przeprowadzany jest przegląd dokumentacji, sprawdzanie identyfikowalności i ocena zapisów związanych z zarządzaniem uprawami, tzn. sadzeniem, oraz stosowanie nawozów i pestycydów. Kontrola obejmuje również zbiory: daty żniw, informacje o działce, wielkości plonów z określonych powierzchni. Inspektorzy sprawdzają nadzór nad pracownikami: kontrakty, rejestracja godzin, listy płac.

Wizytacja plantacji obejmuje obserwację działań, sprawdzanie obiektów, a także potwierdzanie danych dotyczących dobrych praktyk rolniczych, plonów oraz warunków pracy. W ramach audytu przeprowadzane są anonimowe wywiady z pracownikami dotyczące między innymi dyskryminacji ze względu na płeć, pochodzenie etniczne czy przemoc. Ponadto, celem programu UTZ jest, aby wszystkie dzieci plantatorów i pracowników dorastały w zdrowym i bezpiecznym środowisku. W związku z tym standard określa szczególne wymagania dotyczące ochrony dzieci, głównie zakaz pracy dzieci i konieczność zapewnienia możliwości kształcenia.

Certyfikacja przetwórców

Uzyskanie certyfikatu UTZ przez przetwórców surowców wiążę się z potwierdzeniem, że wytworzony przez nich produkt związany jest fizycznie i/lub administracyjnie z surowcem pochodzącym od producenta certyfikowanego przez UTZ. Kontroli podlegają wszystkie etapy produkcji, począwszy od zakupu surowca, aż do dostarczenia gotowego produktu klientowi. Oprócz identyfikacji jakościowej certyfikowanego przez UTZ surowca, rozliczeniu podlega także ilość produktu w stosunku do ilości zakupionego surowca. Wydanie certyfikatu przetwórcy związane jest zatem z zakupem określonej ilości certyfikowanego surowca UTZ. Funkcjonujące w ramach systemu UTZ standardy określają w szczegółowy sposób wymagania dotyczące zarządzania surowcem, jego dokumentacją oraz procesami oznakowania i elektronicznej rejestracji.

Rola jednostki certyfikującej

Rejestracja członkostwa w programie UTZ odbywa się za pośrednictwem strony organizacji UTZ (www.utz.org) lub bezpośrednio na portalu rejestrującym obieg surowców i produktów UTZ (portal GIP: www.goodinsideportal.org). Po zakończeniu procesu rejestracji, firma, która wdrożyła wymagane przez UTZ normy i jest gotowa do certyfikacji, wybiera jednostkę certyfikującą z listy opublikowanej na stronie organizacji.

Światowa lista zatwierdzonych przez UTZ organizacji świadczących usługi w zakresie oceny zgodności ze standardem zawiera 214 jednostek, w tym 3 z Polski. TÜV Rheinland Polska jako pierwsza w Polsce zdobyła uprawnienia w zakresie certyfikacji zgodnie ze standardem dla przetwórców. Rolą jednostki w procesie certyfikacji jest między innymi: dostarczenie listy kontrolnej oraz pozostałych dokumentów certyfikacyjnych, terminowe przeprowadzenie audytu, podjęcie decyzji certyfikacyjnej, przygotowanie certyfikatu, raportowanie organizacji UTZ wyniku audytu oraz wnioskowanie o licencję na portalu GIP. Ponadto, TÜV Rheinland Polska oferuje swoim klientom szkolenia oraz warsztaty doskonalące w zakresie standardu UTZ.

Rosnące zainteresowanie

Rynek kawy, kakao i herbaty stale się rozwija z uwagi na zwiększające się zapotrzebowanie, szczególnie w Europie Zachodniej. Większa jest również świadomość przetwórców i konsumentów dotycząca pochodzenia surowców oraz etyki ich wytwarzania, co przekłada się na coraz większe zapotrzebowanie na certyfikowane produkty. UTZ Certified to znak budujący zaufanie klienta do produktu i do sposobu, w jaki produkt powstał i trafił na sklepową półkę. Logo UTZ na opakowaniach produktów zawierających kawę, herbatę, kakao oraz orzechy laskowe zapewnia ich producentom większą konkurencyjność na coraz bardziej wymagającym rynku polskim i światowym. Dla polskich producentów certyfikat UTZ jest przepustką do współpracy z krajowymi i zagranicznymi sieciami handlowymi.

Materiały źródłowe:

1. www.utz.org
2. www.goodinsideprogram.org
3. CERTIFICATION PROTOCOL, Version 4.1 January 2016
4. LABELING AND TRADEMARK POLICY, For claims and logo use, January 2016
5. Kończyk Joanna, „Założenia i wymagania standardu UTZ Certified”, Seminarium Eksperckie TÜV Rheinland Polska, 11 lutego 2016, Łódź
6. Grzybowska Izabela, „UTZ Certified – wymagania standardu, proces certyfikacji. Dla kogo Licencja, a dla kogo Certyfikat?”, TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o. IV, Warsztaty Eksperckie, 20 kwietnia 2017, Łódź
7. http://www.surowce-naturalne.pl/strona/kakao-%E2%80%93-surowiec-zeslany-przez-bogow
8. http://www.portalspozywczy.pl/slodycze-przekaski/wiadomosci/sektor-komercyjnych-upraw-kakao-na-swiecie-podwoi-sie-w-ciagu-nastepnych-20-lat,127249.html