Nowa rzeczywistość wymaga innych niż dotąd metod i narzędzi zarządzania. Dotychczasowe rozwiązania, długofalowo nie sprawdzają się w nowych niezmiennie zmiennych realiach. Stąd w odpowiedzi na te wyzwania pojawia się wiele nowych teorii dotyczących przywództwa czy zarządzania. Jednak nie chodzi o modną czy przystępnie opisaną teorię naukową, a o to by rozwiązanie było adekwatne do zmieniającego się świata i odpowiadało na potrzeby nowych pokoleń w organizacjach, ale by było też skuteczne z punktu widzenia biznesowego.

„VUCA world” to uproszczony opis naszej rzeczywistości, czyli: Volatility - zmienność, Uncertainty - niepewność, Complexity - złożoność, Ambiquity- niejednoznaczność. To świat zupełnie inny od tego, do którego byliśmy dotąd przyzwyczajeni. To rzeczywistość, która nieustannie się zmienia, zaskakuje nas i jedyne czego możemy się spodziewać to nieoczekiwanego. Jak w takich okolicznościach skutecznie zarządzać organizacją? Jak angażować pracowników? Jak budować identyfikację z firmą ?

POTRZEBA STAŁOŚCI

W świecie, gdzie jedyną pewną jest zmiana, ludzie potrzebują czegoś stałego, co będzie dla nich drogowskazem, ale także punktem odniesienia. Pracownicy coraz częściej zaskakują managerów zadając pytanie dlaczego? To odwieczne pytanie o cel czyli sens działań. Cel odpowiada na pytanie dlaczego robimy właśnie to, a nie coś innego. Pracownicy XXI wieku chcą czuć się częścią czegoś większego, czegoś co ma znaczenie, nie tylko finansowe. Interesuje ich także pytanie Jak? czyli sposób w jaki funkcjonuje organizacja, jakimi zasadami kieruje się w swojej działalności. To właśnie wartości, pomagają podejmować decyzje jak działać, szczególnie w sytuacjach wątpliwości czy kryzysów w firmie.

KODEKS POSTĘPOWANIA

Wartości to rodzaj kodeksu postępowania, który określa co jest właściwym, a co niewłaściwym zachowaniem. Jednak nie chodzi o piękny dokument zawierający katalog wartości, ale o rzeczywisty sposób funkcjonowania organizacji przejawiający się w zachowaniach i postawach pracowników.

Połączenie słów wartości i biznes w pozytywnym kontekście często nadal spotyka się z niedowierzaniem. Rozwój gospodarczy kojarzy się z presją optymalizacji oraz zysku za wszelką cenę. Jednak w XXI wieku jak nigdy dotąd stoimy przed wyzwaniami z zakresu filozofii i etyki. Nie wystarczy już ani zysk ani rozwój jako cel sam w sobie. Społeczeństwa potrzebują czegoś więcej.

Pytania filozoficzne w świetle nieustannych zmian oraz rozwoju sztucznej inteligencji stały się powszechne. Ludzie od zawsze szukają celu oraz stałego, uniwersalnego punktu odniesienia. Wartości i tym samym wskazówek jak postępować, bo „nie jest trudno podjąć decyzje, gdy znasz swoje wartości”. Tylko dopiero teraz zaczynamy zauważać jak ważna jest ta potrzeba w kontekście życia zawodowego. Dlatego organizacje powinny podjąć działania by w czasach ekstremalnych zmian, zapewnić taki sposób zarządzania by był on jak najbardziej spójny z wartościami pracowników.

SKANDYNAWSKIE PODEJŚCIE DO ZARZĄDZANIA

Przykładem, który z powodzeniem sprawdza się w świecie VUCA jest skandynawskie podejście do zarządzania. To właśnie firmy skandynawskie odnoszą stabilne i długotrwałe sukcesy, z powodzeniem podejmując odważne decyzje czy wprowadzając innowacje, stając się liderami ekologii, zrównoważonego rozwoju oraz dbałości o zasoby. Równocześnie pracownicy wykazują wysoki stopień satysfakcji z pracy, czego efektem jest ich zaangażowanie oraz identyfikacja z organizacją. Firmy skandynawskie są też ulubionym pracodawcą, idealnym miejscem pracy i rozwoju dla młodego wymagającego pokolenia.

Dlaczego tak się dzieje? Co jest innego, szczególnego w sposobie funkcjonowania organizacji, że to właśnie firmy skandynawskie odnoszą sukcesy? To pytanie zadali sobie autorzy książki „Return of the Vikings - Nordic Leadership in Times of Extreme Change” Chris Shern oraz Henrik Jeberg. Po wnikliwej analizie, licznych wywiadach z osobami odnoszącymi sukcesy w krajach i firmach skandynawskich, doszli do wniosku, że chodzi tu o wartości które są głęboko zakorzenione w tym społeczeństwie, stanowiąc swoiste kulturowe DNA, które niepostrzeżenie przenika wszystkie aspekty życia.

WARTOŚCI WEDŁUG WIKINGÓW

Autorzy odkryli, że są to wartości, które zdefiniowano jeszcze w czasach Wikingów, ale wciąż pozostają żywe w skandynawskiej codzienności. Ich rygorystyczne stosowanie pozwoliło Wikingom podbić świat, a współczesnym organizacjom zapewnia nadal długotrwałe sukcesy. Są to wartości, które zostały określone w mitologii skandynawskiej jako 9 Szlachetnych Cnót Wikingów (9 Noble Virtues): odwaga, zaufanie, honor, wierność, dyscyplina, gościnność, samodzielność, pracowitość, wytrwałość.

Te uniwersalne wartości okazały się na tyle prawdziwe, spójne ale i skuteczne, że weszły głęboko w sposób funkcjonowania społeczeństw i organizacji biznesowych w krajach Skandynawii. Ale co one oznaczają w XXI wieku i rzeczywistości VUCA? 9 Wartości Wikingów to zamknięty katalog, którego należy przestrzegać. Jednak nie wystarczy mówić o wartościach, bo wartości poznajesię w działaniu. Chociaż cytując W. Churchilla „odwaga to najważniejsza cecha człowieka, ponieważ to wartość która gwarantuje wszystkie pozostałe” i trudno się z tym nie zgodzić. Odwaga, by mieć wartości, odnosić się do nich w sposób otwarty i postępować zgodnie z nimi. Odwaga by zmieniać świat, lub chociaż dotychczasowy sposób zarządzania firmą.

WDROŻENIE ZARZĄDZANIA OPARTEGO O WARTOŚCI

W kontekście wyzwań świata VUCA zarządzanie oparte o wartości to już nie tylko odwaga wprowadzania zmiany, a jednak konieczność dopasowania organizacji do nowej rzeczywistości. Dla wielu organizacji podejście to wymaga modyfikacji dotychczasowego sposobu funkcjonowania. Nie chodzi tu wyłącznie o zdefiniowanie a następnie zakomunikowanie wartości pracownikom i dostawcom. To nie wystarczy by wartości były żywe i realizowane w organizacji. Chodzi o przełożenie ich na rzeczywistość firmy, tak by wartości były odzwierciedlone w zachowaniach organizacyjnych czyli w sposobie działania firmy, jej pracowników i dostawców. Nie wystarczy żeby w organizacji zadeklarować, że ważna jest dana wartość - np. „mówimy otwarcie”, ale należy opracować rozwiązania systemowe umożliwiające jej praktyczną realizację - np. wprowadzenie spotkań zespołu, kultury feedback’u, procedury zgłaszania nadużyć oraz szkolenie pracowników w tym zakresie i budowanie świadomości itd.

Wdrożenie zarządzania opartego o wartości zaczyna się od uświadomienia wartości które są ważne w firmie i wypracowania wspólnego ich rozumienia. Ten etap jest szczególnie istotny, gdy mamy zespoły wielopokoleniowe czy wielokulturowe. Kolejny to wypracowanie, najlepiej poprzez facylitację, katalogu zachowań pożądanych, a następnie opracowanie procedur umożliwiających postępowanie zgodne z ustalonymi zasadami i wdrożenie ich do organizacji.

ROLA PRZYWÓDZTWA

Warto pamiętać, że warunkiem sine qua non zarządzania opartego o wartości jest silne przywództwo. Tu nie wystarczy być managerem, trzeba być przywódcą. Co to oznacza? Wyróżnikiem skutecznego przywództwa są dwie zmienne: efektywność biznesowa (effectivness) oraz bycie wzorem do naśladowania (followers). Jednak by pracownicy szli za przykładem lidera musi być on nie tylko kompetentny, ale przede wszystkim postępować zgodnie z uniwersalnymi wartościami uznawanymi przez pracowników. Bez wartości przywództwo nie ma szans na długofalową skuteczność ani autorytet.

Ale jakie wartości wprowadzić? Organizacja może wypracować wspólnie z pracownikami własny katalog wartości, można także zainspirować się skutecznymi od ponad 1000 lat 9 Wartościami Wikingów. Nie zawsze trzeba wymyślać koło, a uczyć warto się od najlepszych.