W idealnie zarządzanym przedsiębiorstwie ludzie angażują się w osiąganie celów, wykorzystując swoje zdolności dla dobra organizacji. W praktyce jednak to, co wydaje się oczywiste i przejrzyste może sprawiać nieco więcej trudności. Jak w takim razie wywołać w ludziach chęć działania, jak zaangażować ich w osiąganie zaplanowanych celów? I czy cechy inherentne lidera mają wpływ na sprawne działanie organizacji?

Kierowanie organizacją i działanie w sposób przynoszący sukces wymaga, aby organizacja była zarządzana i nadzorowana w sposób systematyczny i przejrzysty ( ISO 9000 ). Spośród ośmiu zasad zarządzania jakością, które kierownictwo powinno wykorzystywać do poprawy funkcjonowania organizacji, dwie zasady zasługują na szczególną uwagę. Są nimi przywództwo i zaangażowanie ludzi.

Przywództwo i zaangażowanie

Stosowanie w praktyce tych dwóch zasad prowadzi do stworzenia warunków, w których ludzie angażują się w osiąganie celów, wykorzystują swoje zdolności dla dobra organizacji. Chcąc uzyskać taki efekt należy skupić swoje działania na ustaleniu kierunku rozwoju i celów z niego wynikających oraz na budowaniu świadomości pracowników. Służy temu skuteczna komunikacja, motywowanie pracowników do osiągania zaplanowanych celów, a także atmosfera zaufania i współpracy, przy jednoczesnym uznawaniu wkładu pracowników. W idealnej sytuacji doceniana jest także innowacyjność, kreatywność, gotowość pracowników do rozwoju, odpowiedzialność oraz swobodne dzielenie się wiedzą.

Cechy lidera

Jeżeli stosowanie wymienionych wyżej zasad prowadzi do tak wielkich, oczekiwanych korzyści, to jakie cechy powinien mieć lider aby skutecznie zarządzać podległą mu organizacją? Na co powinien zwracać szczególną uwagę? Czy można jednoznacznie stwierdzić, że jedne cechy lidera są dobre, a inne złe? Przywództwo jest trudnym do uchwycenia procesem, który trudno jednoznacznie opisać. Nie ma uniwersalnego przepisu na sukces w zarządzaniu. Każdy człowiek jest indywidualnym zbiorem cech i potrzeb. Każda organizacja jest niepowtarzalną celową grupą społeczną. Istnieją pewne wytyczne, ogóle koncepcje i teoria zarządzania. Jednak każdy przywódca powinien uczyć się na autentycznych wzorcach ludzkich – osobach które własną działalnością dowiodły swoich kompetencji, osiągnęły namacalne wyniki.

Każda organizacja to system władzy. W każdym systemie władzy są osoby tę władzę posiadające i osoby które się podporządkowują. Przywódca w organizacji posiada władzę formalną wynikającą z tytułu zajmowanego stanowiska. Zdecydowanie pożądanym u lidera jest jednak autorytet nie ten wynikający z funkcji (formalny) ale ten rzeczywisty (nieformalny), którego źródłem są wiedza i umiejętności kierownicze, cechy charakteru, styl zachowań, normy i wartości - rzeczywisty lider. Spośród wielu cech pożądanych u lidera na jednym z czołowych miejsc plasuje się umiejętność współpracy z podwładnymi. Umiejętność ta nabiera szczególnego znaczenia, gdy uświadomimy sobie, że najważniejszym zasobem organizacji są jej pracownicy. To ich praca w bezpośredni sposób wpływa na zadowolenie klienta – spełnienie jego oczekiwań.

Budowanie relacji

Pracownicy cały czas obserwują swoich przełożonych, oczekują od nich wsparcia, przykładu, docenienia, szacunku. Pracownicy przychodzą do organizacji przede wszystkim z powodu jej renomy. Chcą się w niej rozwijać i spełniać zawodowo. Odejście z miejsca pracy spowodowane jest jednak najczęściej niewłaściwą współpracą z przełożonym. Lider pracuje dla swoich podwładnych, a podwładni chcą pracować dla swojego przełożonego.

Pracownicy przychodząc do pracy oferują przełożonemu swoje umiejętności i czas. To jak ten czas zostanie wykorzystany, czy klienci będą zadowoleni i co zyska organizacja zależy w bardzo dużym stopniu od postawy ich lidera. W każdym pracowniku tkwią niewykorzystane pokłady pomysłów, inwencji, zdolności. Rolą lidera jest dostrzeżenie tych cech i odpowiednie motywowanie podwładnych. Zmotywowani pracownicy są w stanie włożyć więcej wysiłku w pracę i osiągać lepsze rezultaty niż ci, którym tej motywacji brakuje.

Albert Einstein wyraził swoje przekonanie o znaczeniu ciężkiej pracy „Geniusz to 10% polotu i 90% potu”. Jeżeli zatem lider oczekuje wyników musi nabyć umiejętność skutecznego motywowania pracowników. Motywowanie zewnętrzne często stosowane przez przełożonych w postaci tradycyjnej marchewki i kija nie jest jednak skuteczne. Profesor Andrzej Blikle nazywa to narzędzie „marchewkij” ponieważ brak marchewki staje się kijem. Skuteczny lider kieruje się raczej w stronę motywacji wewnętrznej pracowników. Aby skutecznie ją stosować, lider musi poznać swojego pracownika, poznać jego potrzeby, zainteresowania. W końcu praca sama w sobie stanowi źródło satysfakcji.

Każdy pracownik ma wiele potrzeb. W tym miejscu chcę zwrócić jednak uwagę na dwie z nich, które wydają się kluczowe z punktu widzenia współpracy na linii lider – podwładny. Są to potrzeba samorealizacji oraz potrzeba szacunku.

Postawa przywódcy

Skuteczny lider nie będzie wydawał poleceń bezpośrednio. Będzie raczej starał się doprowadzić do sytuacji w której pracownik będzie chciał sam wykonać daną pracę. Wzbudzi w nim chęć wykonania danego zadania. Będzie wykorzystywał motywację wewnętrzną. Rolą lidera jest zakomunikowanie w organizacji znaczenia spełnienia wymagań klienta, jak też wymagań ustawowych i przepisów (pkt 5.1 normy ISO 9001), a więc pokazanie pracownikowi znaczenia pracy którą wykonuje, jej ważności i przydatności.

Pracownik świadomy, czujący swoją wartość jest w stanie zrobić dużo więcej dla organizacji. Mając przełożonego, który wspiera jego rozwój sam będzie szukał lepszych rozwiązań. A nawet jeśli nie znajdzie rozwiązania to skuteczny lider nakieruje go na nie. Skuteczny lider nie będzie się upierał, że to jego pomysł. Pracownik, który uwierzy w siebie nie będzie się bał podejmowania nowych wyzwań. Jego wewnętrzna motywacja będzie go pchała do podejmowania kolejnych trudniejszych zadań. Wierząc we własne siły będzie się ciągle rozwijał i awansował. I nie należy obawiać się, że nie wszyscy pracownicy będą mogli w naszej organizacji awansować dalej. Część z pracowników odejdzie do innych organizacji. Mimo to warto stwarzać warunki rozwoju i samorealizacji pracownikom. Na miejsce tych, którzy odeszli skuteczny lider znajdzie innych którzy będą chętnie pracowali i rozwijali się. U lidera który wychowuje specjalistów wysokiej klasy, którzy maja możliwości rozwoju każdy chce pracować. Takie podejście do rozwoju pracowników miał Jack Welch – CEO General Electric.

Potrzeba bycia ważnym

Każdy z nas chce czuć się ważny. Dlaczego ludzie budują drogie domy, przewyższające znacznie ich potrzeby, kupują ekskluzywne samochody, chodzą do drogich restauracji? Głównie z potrzeby bycia ważnym. Dobry szef powinien w pracownikach rozbudzać entuzjazm a najlepszą drogą do tego celu jest uznanie i zachęta. Dale Carnegie 80 lat temu pisał w swojej książce „Jak zdobyć przyjaciół i zjednać sobie ludzi”, że jedną z podstawowych zasad w kontaktach z ludźmi jest szczere uczciwe wyrażanie uznania. Pracownik, który otrzymał pochwałę zrobi często dla swojego przełożonego więcej niż on oczekuje. Będzie usilnie pracował na kolejną pochwałę, po raz kolejny okazane uznanie.

Z drugiej strony nic tak nie niszczy ambicji w ludziach jak krytyka. Każdy chce być traktowany z szacunkiem. Krytykowany pracownik nie będzie dobrym pracownikiem. Nic nie zyskasz krytykując drugą osobę, poza tym, że zyskasz wroga. Ludzie nie chcą postępować źle – postępują tak bo z ich perspektywy takie postępowanie jest właściwe. Żaden pracownik, przychodząc do pracy nie ma postanowienia – dzisiaj coś popsuję. Nawet mając absolutnie pewność, że mamy rację, obrażając drugą osobę, będzie nam to pamiętał przez lata. Krytykować, potępiać i narzekać potrafi każdy i niestety większość to robi.

Wielki człowiek pokazuje swoją wielkość poprzez sposób w jaki traktuje innych. Zamiast potępiać ludzi spróbujmy ich zrozumieć. Zastanówmy się dlaczego robią to co robią. Jeden z największych przywódców jakiego miała Ameryka – Abraham Lincoln będąc prezydentem w najtrudniejszym dla swojego kraju okresie nigdy nie pozwalał sobie na krytykę swoich generałów. Był człowiekiem tolerancyjnym i uczciwym, dbał o godność każdego człowieka. Wśród zasad którymi się kierował były m.in.: - Nie niszcz człowieka, czyniąc tym samym jego i jego przyjaciół wrogami swojej organizacji. Zawsze pamiętaj, ze raz złamany pracownik nie będzie służył organizacji. Skoro więc prezydent podczas wojny potrafił obyć się bez destrukcyjnej krytyki, to dlaczego lider w organizacji miałby ją stosować. W jakim celu? I na zakończenie jeszcze jedna umiejętność lidera.

Ludzie, którzy się śmieją, zwykle pracują efektywniej. W uśmiechu jest o wiele więcej informacji niż w ponurym grymasie. Właśnie dlatego zachęta jest skuteczniejszym bodźcem do działania niż kara.

• Wartość uśmiechu ( fragment Dale Carnegie ” Jak zdobyć przyjaciół i zjednać sobie ludzi” )
• Nic nie kosztuje, ale wiele daje.
• Wzbogaca tych, co go otrzymują, nie zubażając tych, którzy go dają.
• Trwa tylko chwilę, a pamięta się go czasem przez całe życie.
• Nikt nie jest na tyle bogaty, by móc bez niego żyć, i nikt nie jest na tyle biedny, by nie móc sobie na niego pozwolić.
• Przynosi szczęście do domu, decyduje o powodzeniu w interesach i jest hasłem dla przyjaciół.
• Jednak nie można go kupić, wyżebrać, pożyczyć ani ukraść, ponieważ dla nikogo nie stanowi żadnej wartości, dopóki się go nie podaruje.

Bibliografia

• Donald T. Philips „Abraham Lincoln. Skuteczne strategie na trudna czasy”
• Dale Carnegie ” Jak zdobyć przyjaciół i zjednać sobie ludzi”